Do nove školske godine ima manje od mesec dana, pa su roditelji u Srbiji počeli s nabavkom udžbenika. Komplet knjiga predstavlja veliki udar na njihov džep, s obzirom da cena istog ide i do 23.000 dinara, u zavisnosti od razreda. Zbog toga je roditeljima velika olakšica kada knjige dobiju besplatno od gradske uprave, kao što je to godinama praksa u nekim gradovima. S druge strane, oni koji nemaju drugog izbora, kupuju ih preko škole i plaćaju na rate, u knjižarama, uzimaju polovne ili vrše zamenu.
Gotovo sve zemlje u okruženju obezbeđuju besplatne udžbenike za učenike osnovnih škola, dok u Srbiji to još uvek bar na državnom nivou izgleda kao nemoguća misija - piše NovaS.
Ipak, treba podsetiti da je predsednik Srbije Aleksandar Vučić najavio početkom februara da će „učiniti sve što je u njegovoj moći da svi dobiju besplatne knjige“. I na tome je ostalo jer nemaju svi đaci u Srbiji besplatne knjige.
A ko ima?
Pretprošle godine u naletu predizbornih obećanja vlasti, „privilegiju“ da dobiju besplatne knjige imali su osnovci i srednjoškolci u Beogradu, dok je prošle godine ta praksa nešto izmenjena, pa su deca odnosno njihovi roditelji umesto knjiga dobili neku vrstu vaučera odnosno novčane pomoći za kupovinu istih na iznos od 20.000 dinara.
Ova praksa se nastavlja i ove godine, te su tako Beograđani već dobili prva dva dela vaučera (10.000 dinara), dok će treću i četvrtu ratu dobiti narednih dana odnosno početkom septembra.
Osim školaraca u Beogradu, besplatne knjige prošle godine dobijali su i učenici iz Surdulice. Jedini „uslov“ za besplatne udžbenike bio je da sve knjige na kraju školske godine budu vraćene u školsku biblioteku.
Iako još uvek nije potvrđeno, ovakva praksa verovatno će se zadržati i ove školske godine.
I Opština Majdanpek obezbedila je svojim malim sugrađanima besplatne udžbenike za predstojeću školsku godinu.
U drugim sredinama, kao što su Niš, Novi Sad, Kragujevac, Zrenjanin, Šabac, na besplatne knjige prošle godine mogli su da računaju samo đaci prvaci. Ali, situacija će se ove školske godine značajno promeniti.
Niš
Kako je najavio gradonačelnik Niša Dragoslav Pavlović, naredne školske godine (2025/26) iz republičkog budžeta đacima osnovnih škola u Nišu biće kupljeni udžbenici. Tu najavu, inače, dao je ranije predsednik Srbije Aleksandar Vučić, 10 dana pre velikog studentskog protesta u Nišu.
Pojedine lokalne samouprave kao što su Vlasotince i Priboj, prethodnih godina imale su praksu da porodicama đaka prvaka daju novčanu pomoć u vidu poklon čestitke.
U Kruševcu su takvu „čestitku“ u vrednosti od 10.000 dinara dobili i stariji osnovci dok su srednjoškolci pred povratak u klupe „počašćeni“ sa 4.000 dinara. Pretpostavka je da ovakva praksa ostaje na snazi i za školsku 2025/2026.
Opština Prijepolje subvencionisaće i ove godine kupovinu knjiga za đake prvake sa po 10.000 dinara, odlučeno je u maju na sednici Opštinskog veća.
Ministarka za brigu o porodici i demografiju Milica Đurđević Stamenkovski najavila je besplatne udžbenike za decu od prvog do četrvrtog razreda i u Opštini Ivanjica.
Roditelji đaka širom Srbije pomoć u spremanju deteta za školovanje dobijaju od lokalne samouprave, ali bez pravila, pa tako na primer ove godine i Opština Kovačica dodeljuje rančeve za đake prvake.
Besplatni udžbenici za određene kategorije đaka
Roditelji đaka po Srbiji pomoć u spremanju deteta za školovanje, koje se u našoj zemlji vodi kao besplatno, mogu da očekuju najčešće od lokalne samouprave.
Podela udžbenika za sve đake na nivou cele države, izgleda, da se uopšte ne razmatra.
Ministarstvo prosvete poslalo je krajem juna dopis direktorima škola, a u vezi sa bespaltnim udžbenicima za određene kategorije učenika osnovnih škola. Tada je i počela prijave za besplatne udžbenike.
Ko sve ima pravo na besplatne udžbenike
Pravo na besplatne udžbenike imaju:
-učenici iz socijalno/materijalno ugroženih porodica (primaoci novčane socijalne pomoći),
-učenici koji osnovnoškolsko obrazovanje i vaspitanje stiču po individualnom obrazovnom planu, uključujući i IOP3
-učenici sa smetnjama u razvoju i invaliditetom, koji se obrazuju po individualnom obrazovnom planu, a potrebni su im prilagođeni udžbenici
-učenici koji obrazovno-vaspitni rad ne ostvaruju po individualnom obrazovnom planu, a kojima je potrebno prilagođavanje (uvećan font, Brajevo pismo, elektronski format)
-učenici iz porodica u kojima je troje i više dece u sistemu obrazovanja i vaspitanja, s tim da navedeno pravo ostvaruje dete/deca koja su učenici osnovne škole. Ako sva ili više dece pohađa javnu osnovnu školu, besplatne udžbenike dobija dete/deca koja su prva počela da stiču osnovno obrazovanje i vaspitanje, izuzev ako se roditelj opredeli da besplatne udžbenike dobije dete/ deca, koja su kasnije počela da stiču osnovno obrazovanje i vaspitanje, o čemu o pisanom obliku obaveštava školu.
-učenici iz porodica u kojima samo jedan roditelj vrši roditeljsko pravo zbog toga što je drugi roditelj preminuo ili je nepoznat, učenici koji boluju od retke bolesti
-učenici koji ostvaruju pravo na tuđu negu i pomoć
-učenici prvog i drugog razreda javne osnovne škole sa delimičnim ili trajnim oštećenjem sluha, a kojima su potrebni prilagođeni udžbenici u elektronskom formatu, sa video sadržajima na srpskom znakovnom jeziku.
Kavčić: Da postoji jasna želja da se to uradi, imali bismo besplatne knjige
Prof. dr Aleksandar Kavčić, osnivač Fondacije “Alek Kavčić”, koja je pokrenula projekat podele besplatnih udžbenika, rekao je ranije za Nova.rs da su besplatni udžbenici za sve đake u Srbiji pitanje koje se tiče celog društva, a ne samo roditelja koji trenutno imaju decu u školi.
“Verujem da kada bi roditelji đaka i društvo u celini snažno želeli da uvedu sistem besplatnih udžbenika, političari bi morali da izađu u susret tim zahtevima i obezbede budžete za njihovu nabavku. Nedostojno je da Srbija nema besplatno obrazovanje već je ono opterećeno pitanjem previsoke cene udžbenika. Besplatno i kvalitetno obrazovanje je osnovno pravo svakog deteta, a besplatni udžbenici su svetski standard“, rekao je on.
