Talas ekstremnih vrućina pogađa Evropu. Posebno su pogođeni veliki gradovi poput Beograda i sve se češće pominju takpzvana „urbana toplotna ostrva“. Šta je to?
„Urbanatoplotna ostrva“ su područja u gradovima koja su znatno toplija od ruralnih okolina zbog zgrada, popločanih površina i ljudskih aktivnosti kao što je vožnja automobila, prenosi DW.
Kao rezultat toga, toplotni talasi se u gradovima intenziviraju.
Taj takozvani efekat urbanog toplotnog ostrva može da poveća temperature za 10 do 15 stepeni Celzijusa.
S obzirom na to da više od polovine svetske populacije već živi u urbanim područjima – a očekuje se da će taj broj dostići skoro 70 odsto do 2050. godine – mnogi ljudi se guše od vrućine.
Šta uzrokuje urbana toplotna ostrva?
Ruralna područja su obično prekrivena travom, usevima ili šumama, što pomaže u hlađenju vazduha, dok tamni beton i asfalt grada apsorbuju toplotu.
Biljke rade kao prirodni klima uređaji tako što upijaju vodu iz zemlje kroz korenje, a zatim je oslobađaju u vazduh kao vodenu paru. Nepropusne tvrde, tamne površine, poput trotoara, parkinga i ulica ne dozvoljavaju da voda prodre unutra i zato ne pružaju isti efekat hlađenja.
Neke zemlje pokušavaju da taj nedostatak nadoknade prskanjem vode po trotoarima radi hlađenja. U Japanu je to vekovna tradicionalna praksa koja čak ima i svoje ime: „Učimizu“.
Visoke zgrade i uske ulice mogu da „zarobe“ i zagreju vazduh. Ti „urbani kanjoni“ blokiraju prirodni tok vetra koji bi inače mogao da pomogne u hlađenju.
Zagađenje iz automobila ili sagorevanje fosilnih goriva može da stvori svojevrsni minijaturni sloj staklene bašte iznad grada, držeći vruć vazduh zarobljenim.
Toplotna ostrva se često stvaraju tokom dana, jer trotoari i krovovi emituju više sunčeve toplote. Vrhunac se dostiže od tri do pet sati nakon zalaska sunca.
Od izlaska sunca, do kasnog popodneva, te površine su izložene intenzivnom sunčevom zračenju i apsorbuju toplotu kroz brojne slojeve. Nakon zalaska sunca, ta uskladištena toplota se zatim polako oslobađa.
Gde je efekat urbanog toplotnog ostrva najjači?
Veći gradovi imaju tendenciju da skladište više toplote nego manji. Urbani centri Londona i Pariza, pa i Beograda, često beleže temperature oko četiri stepena Celzijusa više nego u ruralnim sredinama noću.
Urbana područja su „ranjivija“ na toplotu, jer je količina globalnog zagrevanja zbog klimatskih promena pojačana efektom toplotnog ostrva.
Prošla 2024. je bila najtoplija godina u istoriji sa oko 1,55 stepeni Celzijusa iznad predindustrijskog nivoa. Očekuje se da će, pri trenutnom stanju stvari, globalni rast temperature biti 2,7 stepeni Celzijusa. To je uzrokovano sagorevanjem fosilnih goriva koja zagrevaju planetu, a koja oslobađaju emisije gasova staklene bašte u atmosferu.
Posledica toga su toplotna ostrva i ona bi takođe mogla da podstaknu klimatske promene, jer potražnja za klima uređajima koju pokreće sagorevanje uglja, nafte i gasa raste tokom toplotnih talasa.
Da li postoje rešenja za hlađenje gradova?
Da – rešenja podrazumevaju ozelenjavanje gradova sađenjem u urbanim centrima više drveća, žbunja i druge zelene vegetacije otporne na sušu, kao i uz više fontana i jezera, zelenih ili takozvanih „hladnih krovova“ koji apsorbuju i prenose manje sunčeve toplote do zgrade.
Takvi hladni krovovi odbijaju više sunčeve svetlosti od konvencionalne površine i ne zagrevaju se toliko. Beli krovovi su najhladniji i mogu da odbiju od 60 do 90 odsto sunčeve svetlosti, ali i druge slične površine su opcija za odbijanje nevidljivog zračenja.
Gradovi poput Njujorka počeli su da farbaju krovove u belo još 2009. godine kako bi pomogli u suzbijanju efekta toplotnog ostrva. Takvi hladni krovovi mogu da smanje unutrašnje temperature zgrada do 30 procenata i da smanje zagađenje vazduha i emisiju gasova staklene bašte smanjenjem potražnje za energijom za hlađenje zgrade.
Dodatne mere uključuju postavljanje „hladnih trotoara“ koji koriste propusne materijale da odbijaju više sunčevog zračenja i poboljšaju isparavanje vode, kao i mešanje stambenih, komercijalnih i rekreativnih prostora.
Megagradovi poput Los Anđelesa i Tokija već imaju takve hladne trotoare uz pomoć kojih pokušavaju da dodatno hlade urbane sredine. Studija sprovedena u jednom od najtoplijih naselja Los Anđelesa otkrila je da premaz za kolovoz koji odbija sunčevo zračenje može da smanji efekat toplotnog ostrva.
Gradska uprava Tokija do sada je postavila oko 200 kilometara takvih trotoara, a prioritet su im bila područjima u centru grada. Do 2030. godine, glavni grad Japana ima za cilj da pokrije 245 kilometara gradskih ulica.
Mali azijski grad-država Singapur postao je jedan od najzelenijih gradova na svetu. Više od 40 odsto njegove površine je ozelenjeno. Prostor su dali rezervatima prirode i parkovima, baštama i zelenilu.
Grad planira da do 2030. godine razdaljina od svakog domaćinstva da najbližeg park bude najviše deset minuta hoda. Singapur takođe strogo ograničava broj automobila na svojim ulicama kroz sistem ograničenih i skupih kvota za vozila koja se mogu registrovati.
